Os días 31 de maio e 1 de xuño tiveron lugar as prácticas das materias de tecnoloxías na área experimental do Monte da Condesa. Nesta ocasión aproveitamos para intentar recrear algunhas receitas realizadas con produtos, técnicas e artefactos presentes (ou alomenos presumibles) durante a Idade do Ferro no NW.
Un cocido ao estilo castrexo
Na primeira xornada elaboramos un cocido de lacón con estrugas, repolo e castañas; todo isto acompañado da ración de touciño e unto precisas para darlle corpo ao caldo.
Decidimos elaborar esta receita seguindo a estela dos resultados das análises de residuos en cerámicas dalgúns xacementos castrexos e romanos de Galicia, que revelaron a existencia de comidas elaboradas con estrugas e graxa animais.
Asemade, tamén tivemos en conta a constancia nos rexistros carpolóxico e palinolóxico de restos de especies que tradicionalmente se consumiron de forma similar, en guisos ou cocidos, como é o caso das castañas e do repolo.
A base: carne e graxa de porco
Temos coñecemento da presenza de súidos (Sus domesticus) na cabana gandeira de varios xacementos castrexos como As Hortas, A lanzada ou O Achadizo, grazas aos restos óseos que deles se conservaron.
Polo que sabemos ata o momento, o gando porcino ocupaba un lugar moito menos destacado que o ovicaprino (Ovis aries/Capra hircus) e o bovino (Bos taurus), sendo a porcina, a terceira cabana en volume durante toda a Idade do Ferro.
Os súidos criábanse ate os 18 e os 30 meses de idade (FERNÁNDEZ, 2003: 47), e unha vez sacrificados os animais, a súa carne podería ser consumida en fresco ou procesada para a súa conservación. Os métodos dispoñibles para logralo serían o secado, o afumado e o salgado.
Tamén resulta fundamental salientar o aproveitamento da súa graxa, da que se poderían obter importantes rendementos en forma de alimento, conservante ou mesmo como combustible para iluminación.
Un pouco de verde para acompañar: Estrugas e repolo
Os vexetais terían tamén un gran peso na dieta castrexa consumíndose tanto especies salvaxes como domésticas. No que concerne ás estrugas (Urtica dioica), contamos con restos documentados xunto con graxas animais nun recipiente do Alto do Castro (COBAS e PARCERO, 2006:76).
As estrugas poderían colleitarse durante todo o ano, aínda que a planta é máis tenra antes da floración; ademais teñen un valor engadido, xa que a semellanza de moitas outras plantas e herbas tamén podían ser empregadas como medicina, dadas as múltiples propiedades que posúe (diurética, analxésica ou astrinxente entre outras).
Da outra banda, o repolo (Brassica olearacea) non ofrece tanta seguridade na súa identificación en contextos arqueolóxicos. Polas sementes só podemos chegar a identificar os xéneros Brassica e Sinapis (que inclúen ao repolo, as verzas, o grelo, as mostazas e unha gran variedade de verduras e herbas) sen chegar a diferencialos, quedando sen precisar a especie e o consumo como alimento da mesma. De tódolos xeitos é moi probable que algunhas das variedades de brasicáceas que consumimos hoxe xa foran cultivadas durante a Idade do Ferro.
As castañas, o toque final
Para rematar a receita engadimos tamén unhas castañas (Castanea sativa), aínda que estes froitos non apareceron ata o momento en contextos castrexos. Tradicionalmente propúxose a introdución romana desta árbore, pero hoxe sabemos que esta especie xa consta no rexistro palinolóxico e antracolóxico da Idade do Ferro (TEIRA, 2010: 142). O que si parece acontecer a partir da chegada dos romanos, é a plantación sistemática de soutos dentro dun novo modelo de explotación do bosque (PARCERO et al., 2007: 254), o que explicaría o aumento da especie no rexistro palinolóxico a partir desas datas.
E de sobremesa …
Esta experimentación tivo como motivación principal facer unha pequena incursión no mundo da cociña da Idade do Ferro. A través dela quixemos presentar algúns dos produtos consumidos, así como as técnicas empregadas para a cociña.
Como consecuencia tivemos a oportunidade de comprobar a aparición de marcas de lume ou a creación de concrecións de residuos na olería; pistas básicas que non podemos deixar de ter en conta para poder chegar a unha clasificación utilitaria da cerámica castrexa e a un coñecemento máis detallado da dieta dos pobos do NW.
Alén disto, e logo de dar boa conta do cocido, aínda nos quedan algúns pratos máis por degustar.
Esta xeira pola gastronomía castrexa continuará en próximas entradas; repasando máis alimentos testemuñados en castros e tratando de resolver dúbidas, por exemplo, poñendo a proba as aptitudes para a cociña do Forno Castromao, desta vez, con produtos do mar.
Publicado por: Estevo Amado Rodríguez
Bibliografía:
COBAS FERNÁNDEZ, I.; PARCERO OUBIÑA, C. 2006. Alto do Castro (Cuntis, Pontevedra). Síntesis de resultados y estudios de materiales, campaña 1993. TAPA (Traballos de Arqueoloxía e Patrimonio), Santiago de Compostela, CSIC.
FERNÁNDEZ RODRÍGUEZ, C. 2003. Ganadería, caza y animales de compañía en la Galicia romana: estudio arqueozoológico. Brigantium, 15.
PARCERO OUBIÑA, C.; AYÁN VILA, X.M.; FÁBREGA ÁLVAREZ, P.; TEIRA BRIÓN, A. 2007. Arqueología, paisaje y sociedad. En Los Pueblos de la
Galicia céltica. F. González García, J. (coord.), Akal, Madrid: 131-258.
TEIRA BRIÓN, A. 2010. Tierra, metal y semillas. Consideraciones de la agricultura de la Edad del Hierro en Galicia. En Variações Paleoambientais e Evolução Antrópica no Quaternário do Ocidente Peninsular: 133-148.
Escribir comentario